می‌توانیم این‌گونه برداشت کنیم که امام حسین (علیه الصَلاه والسّلام) به دلیل جایگاه ویژه‌ای که در حیات دین، احیای نماز، روزه، حج، زکات، ولایت، امر به معروف و نهی از منکر، قرآن دارد، یگانه است. آن حضرت کار را به جایی رساند که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درباره ایشان فرمودند: «حُسَيْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ؛[۱] حسین از من است و من از حسین هستم». این همان نسخه منحصر به فردی است که نه امام ما از رهگذر همین سرمایه‌گذاری عظیم، از نسل ایشان قرار داده شدند. در بعضی روایات این ترتیب به عکس هم گفته شده که این خیلی فوق‌العاده است. یعنی درخشش نور اسلام و تا وقتی که این نام می‌ماند، از رهگذر کاری است که حسین (علیه السّلام) انجام داد. روایتی که گفتم متفاوت است، این‌گونه است: «أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ و حُسَيْنٌ مِنِّی». با این نام، کار اسلام به سرانجام می‌رسد. در زیارت‌نامه‌ها این تعابیر را راجع‌به حضرت داریم: «اَشـهَدُ اَنَّک قَد اَقَمتَ الصَّلاةَ وَآتَیتَ الزَّکاة وَاَمَرتَ بـاُلمِعروف ِوَنَهَیتَ عـَنِ المُنکرِ». همه‌ی فضایل بعد از حسین (علیه السّلام)، به وجود مقدس آن حضرت نسبت داده می‌شود. آن‌قدر این سرمایه‌گذاری عظیم و عجیب و بزرگ و بی‌همتا است که حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) می‌تواند با آن تمام آرمان‌های دین را محقق سازد.

سوره‌ی سیدالشهدا (علیه السلام)

در کلمات اولیای خدا سوره‌ی مبارکه‌ی فجر با عنوان سوره‌ی امام حسین (علیه السلام) شناخته شده است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «إقرَءوا سورَه الفَجرِ فی فرائِضَکُم و نَوافِلِکُم فَإنَّها سورَهُ الحُسین بن علی (علیه السلام) وارغَبوا فیها رَحِمَکم الله تعالی... مَن أدمَنَ قراءَهَ والفَجر کانَ مع الحسین بن علی (علیهما السلام) فی درجَتِه فی الجَنَّهِ؛[۱] سوره‌ی فجر را در نمازهای واجب و مستحبّ خود بخوانید که آن، سوره‌ی حسین بن علی (علیهما السلام) است، و به آن تمایل ورزید، تا خدا شما را مورد رحمت خود قرار دهد... هر که پیوسته به خواندن سوره‌ی فجر بپردازد، با حسین بن علی (علیهما السلام) در بهشت، هم‌درجه‌ی او خواهد بود». بر اساس این روایت، کسی که با این سوره‌ی نورانی انس بگیرد، به او بشارت داده شده که در قیامت حشرش با امام حسین (علیه السلام) خواهد بود.

نکته مهم اینکه اینجا فقط صحبت از قرائت این سوره نیست. حشر با امام حسین (علیه السلام) در قیامت که مقصد همه‌ی سالکان و عارفان و مجاهدان است، به این سادگی میسر نیست. اگر کسی صرفاً این سوره را قرائت کند چنین رتبه‌ای به او داده می‌شود؟ مناسبت حکم و پاداش و موضوع، مطلب مهمی است. معنای روایت این است که اگر کسی با این سوره انس بگیرد و به حقیقتش دست یابد و به مضامین عالی آن ایمان بیاورد و به مقاصدش التزام پیدا کند و خودش را بر آن اساس بسازد، شخصیت حسینی پیدا می‌کند؛ چراکه این سوره، سوره‌ی حسین (علیه السلام) است.

آنچه با امام حسین (علیه السلام) در دستگاه الهی مرتبط می‌شود، معمولاً از سرعت و رونق ورای تصوری برخوردار است. اما اینجا خیلی صریح به این مطلب اشاره شده و چنین بشارتی داده‌اند: «مَن أدمَنَ قراءَهَ والفَجر کانَ مع الحسین بن علی (علیهما السلام) فی درجَتِه فی الجَنَّهِ».

سیری کوتاه در سوره فجر

سوره‌ی حسین (علیه السلام) با سوگند‌هایی آغاز می‌شود و در ادامه، سنت الهی درباره‌ی تاریخ و جهان را معرفی می‌کند؛ خصوصاً در ارتباط با مستکبرین و راه رسیدن به مقامات علی انسانی.

کلمه‌ی «فجر» اولین سوگندی است که در این سوره آمده است: «وَ الْفَجْرِ وَ لَيَالٍ عَشرٍ وَ الشفْع وَ الْوَتْرِ وَ الَّيْلِ إِذَا يَسرِ هَلْ فى ذَلِك قَسمٌ لِّذِى حِجْرٍ؛ سوگند به سپيده‏دم و به شب‌هاى دهگانه و به جفت و تاق و به شب وقتى سپرى شود. آيا در اين براى خردمند [نياز به] سوگندى [ديگر] است». این بخش نخست سوره‌ی مبارکه فجر است که شامل پنج آیه ابتدائی آن می‌شود.

جالب است که اولین قسم، سوگند به فجر و سپیده و روشنایی و آغاز روشنایی است که پس از شبی تاریک می‌رسد؛ شبی که به نظر می‌رسد پایانی نداشته باشد. با رشحات اول صبح، شب شکافته می‌شود و این فجر، خودش یک سرآغاز است. پس سوگند به فجر، سوگند به امید، روشنایی، آینده، امید پس از ناامیدی و آسانی پس از سختی است.

«وَ لَيَالٍ عَشرٍ» و شب‌های دهگانه؛ شب‌هایی که در آن سرنوشت انسان‌ها نوشته می‌شود؛ شب‌هایی که در آن برنامه‌ریزی می‌شود؛ شب‌هایی که در آن عبادت و آینده‌نگاری می‌شود.

ذیل این آیه اولیای خدا بیاناتی گفته‌اند؛ از جمله فرموده‌اند این شب‌های خاص و فوق‌العاده، شب‌های دهه‌ی ذی حجه است که رتبه‌ای خاص و در تأثیرگذاری جایگاه ویژه‌ا‌ی دارد. از جمله گفته‌اند شب‌های دهه‌ی محرّم است. دهه‌ی ذی حجه تا عید قربان در سیر و سلوک مؤمنان جایگاه ویژه‌ای دارد و دهه‌ی محرّم هم در سرنوشت جوامع. جمع‌بندی کرده و فرموده‌اند هر دهگانه‌ای را که مبدأ اتفاقات بزرگ در زندگی انسان‌ها باشد، می‌توان ذیل همین آیه قرار دارد. ابعادش بسته نشده است که بگوییم صرفاً مثلاً دهه‌ی ذی حجه است.

جالب است که سال‌ها بعد شاهد یک دهه‌ی تأثیرگذار در حیات بشری هستیم که مناسبات را تغییر داده، که از دوازدهم تا بیست و دوم بهمن است که به‌خوبی، دهه‌ی فجر نامگذاری شد.

به هر حال سوگند به سپیده و شب‌هایی که سپیده‌آفرین است؛ شب‌هایی که در آن غصه‌ها هست، عبادت‌ها هست، برنامه‌ریزی هست، سازمان‌دهی هست، ابتکار هست و منجر می‌شود به یک فجر ماندگار. سپیده از پی آن دهگانه‌ی حسینی سر زده است و هر روز روشن‌تر می‌شود و امید را در دل‌ها افزون می‌کند. لذا در زیارت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در نیمه شعبان، خطاب به حضرت می‌گویید: «اَشهَدُ اَنَّکَ قُتِلتَ وَ لَم تَمُت بَل بِرَجاءِ حَیاتِکَ حَِییت قُلُوبُ شِیعَتِکَ» اگر امیدی به زنده بودن هست، به خاطر دستگیری، الهام‌بخشی و یاری تو است.