«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ».

سخن از مکارم اخلاق است و برگزیده‌ترین اعمالی که انسان در پرتو دعای پرنور مکارم الاخلاق امام سجاد ^{(علیه‌السلام)} می‌تواند به آن دست پیدا کند.

به همه‌ی برادران و خواهران عزیز فرا رسیدن ماه مکرّم رجب را تبریک عرض می‌کنم؛ ماهی سرشار از رحمت و مغفرت الهی که تجلی‌گاه انوار لطف پروردگار متعال است. ان‌شاءالله سرآغاز خوبی برای اعتلای شخصیتی و رشد ایمانی مؤمنان و دوستان امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} باشد.

سه ماه متفاوت

این سه ماهی که پشت سر هم قرار گرفته، یعنی ماه مکرّم رجب، ماه معظّم شعبان و ماه مبارک رمضان، آغاز فصل بندگی و نیایش و تحصیل مقامات معنوی و فتوحات ملکوتی است. در دعای استهلال هم سخن از هر سه ماه در میان هست. کسی که وارد ماه مکرّم رجب می‌شود، امتداد این سیر معنوی خود را در ماه معظّم شعبان و اوج و قله‌اش را در ماه مبارک رمضان تمنا می‌کند.

چگونگی شکر سه ماه رجب و شعبان و رمضان

این سه ماه پیوستگی فوق‌العاده‌ای به همدیگر دارند که باید جامعه مؤمنان قدر بدانند. اینکه خدای متعال به ما توفیق داده و ما به این منزل از عمرمان رسیدیم، جای شکر فراوان دارد. شکر و قدرشناسی‌اش این است که انسان از ظرفیت این ماه بهره‌مند شود. برای بهره‌مندی از ظرفیت فوق‌العاده‌ این ماه‌های خدایی، خوشبختانه نقشه راه، دستورالعمل، برنامه فکری و ذکری و عملی داریم. این‌طور نیست که فقط به ما اطلاع‌رسانی شده باشد که این ماه‌ها پر از گنجینه‌های الهی است؛ بلکه به ما نقشه این گنج‌ها را هم داده‌اند تا بتوانیم استخراج کنیم و بهره‌مند شویم.

فرصت‌های الهی برای تقویت بُعد معنوی

انسان در مسیر عمر خود با چهار نکته مهم روبرو است: بزرگی مقصد و عظمت آن؛ دو: فرصت کم؛ سه: خطرناک بودن راه و وجود موانع فراوان؛ چهار: گرفتاری‌ها و ضعف‌ها و دشواری‌هایی که به آن مبتلا است. برای کسی که می‌خواهد این راه را تا مقاصد عالی برود، وجود فرصت‌های ویژه در مسیر جهت تقویت بنیه‌، کاهش ضعف‌ها و نقص‌ها، و غنی ساختن توشه، خیلی مغتنم است.

خداوند تبارک و تعالی برای سالکان کوی کمال، چنین فرصت‌هایی را در مسیر عمرشان قرار داده که باید قدر بدانند. مثلاً اوقات‌ نماز در شبانه‌روز، سحر و روز جمعه در هفته، روزهای خاص در ماه مثل شب و روز نیمه‌ی هر ماه، ماه‌های خاص که فعلاً سخن ما در این باب است که همین ماه مکرّم رجب سرآغاز این ماه‌های خدایی است. این ماه‌ها فرصت‌هایی است که خداوند تبارک و تعالی از فضلش توشه مؤمنان را برای سفر ابدیت غنی می‌سازد، دست آنها را از لطف و مهر و رحمتش پر می‌کند، بار آنها را با مغفرتش سبک می‌گرداند و سرعتشان را زیاد می‌کند؛ لذا باید خیلی قدر دانست.

فراخوان الهی در ماه رجب

اکنون رسیدیم به ماهی که خود خدا درباره‌اش فرمود: «الشَّهْرُ شَهْرِي وَ الْعَبْدُ عَبْدِي وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتِي فَمَنْ دَعَانِي فِي هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ و مَن سَألَني أعطَيتُهُ؛[1] ماه [رجب]، ماه من، بنده، بنده من، و رحمت، رحمت من است. هر كه در اين ماه مرا بخواند، اجابتش كنم و هر كه حاجت آورَد، عطايش كنم». این ماه، ماه من است؛ بنده هم بنده من است؛ رحمت هم که رحمت من است. فقط بندگان من باید بخواهند؛ دعا کنند، سؤال داشته باشند، طلب و تمنا داشته باشند؛ همین! آن وقت شماها امثال بنده را ببینید که چقدر بی‌عرضه هستیم! خداوند تبارک و تعالی، مَلَک داعی را در ماه مکرّم رجب فرستاده و مأموریت داده که هر شب فراخوان بدهند که آیا درخواست‌کننده‌ای هست؟ آیا طالبی هست؟ آیا گنهکاری که توقع آمرزش داشته باشد، هست؟ هر شب این فراخوان داده می‌شود.

خدا بر درجات مرحوم ملکی تبریزی، آیت‌الله عارف فقیه گرانمایه بیفزاید که می‌گفت اگر کسی بشارت این ملک را درک کند و از سر شوق جان بدهد، نباید تعجب کرد و نباید او را ملامت کرد. رب‌العالمین چنین سفره فیض و احسان و لطفی را فراهم کرده و فراخوان داده و از همه دعوت گرفته.

لزوم بهره‌مندی از اعمال ماه رجب

عرض کردیم که خوشبختانه هم از نظر فکری، هم از نظر ذکری، هم از نظر عملی نقشه اقدام وجود دارد. از اول تا پایان ماه مکرّم رجب برای ما دستورالعمل یا به معنای عام کلمه‌اش یعنی نقشه مهیا شده است. فقط کافی است مراجعه بفرمایید تا ببینید چه خبر است. مثلاً آنچه برای استغفار و نیز اذکاری که در این ماه پیشنهاد داده شده، با ترتیبات خاص خود، باید خیلی قدردانی شود.

همه‌ی روزهای ماه مکرّم رجب ـ مخصوصاً وعده‌های نماز این ماه ـ با عنایت الهی و به وسیله دعا و اذکاری غنی‌سازی شده و در دسترس من و شما است. بگذریم که ماها تنبل و بی‌حال هستیم، اشتهای معنوی ما کور شده، توفیقات ‌ما کم شده!

سیری در چند دعای ماه رجب

دعای مختصر «يَا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْر؛ ای آن‌که هر خیری را از او امید دارم» را ببینید، چه هیجان معنوی و عرفانی در انسان به وجود می‌آورد، چه اوضاعی درست می‌کند. اگر هیچ متن دیگری نداشتیم، همین دعا برای ما کافی بود. چه خبر است در این دعای نورانی و کوتاه؟!

در این دعا انسان تمام امید خود را به ساحت پروردگار متعال می‌برد و همه‌ی خیر دنیا و آخرت را از حضرت حق توقع می‌کند، از همه‌ی شر دنیا و آخرت خود را در سایه‌سار لطف الهی قرار می‌دهد. در دعای «يَا مَنْ يَمْلِكُ حَوَائِجَ السَّائِلِين؛ ای که مالک حاجات خواهندگانی» سخن این است که این سفره فیض الهی مهیا است: «لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْكَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِيد؛ از سوی تو برای هر خواهشی، گوشی شنوا و پاسخی آماده است». تعبیر بسیار عجیبی است؛ هر سؤالی در محضر تو مطرح شود، تو می‌شنوی و دریافت می‌کنی و پاسخش هم از قبل آماده است.

در دعای نورانی «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ؛ كسى كه بر غير تو وارد شود، محروم است». سرّ بهره‌مندی‌ها در آنجا افشا می‌شود که اگر شما بخواهید از این فیوضات بهره‌مند شوید، از یک‌سو باید سؤال داشته باشید؛ مثل آنچه در دعای «یا من یملک» گفته شد. شما باید خواسته داشته باشید، در حضرت کریم با سؤال انسان باید برود، باید ادب گدایی و درخواست و طلب را بداند. حال در دعای «خاب‌الوافدون» به ما می‌گوید که سرّ بهره‌مندی، یأس از دیگران است. فقط سؤال کافی نیست؛ چون این سؤال را ممکن است هر جایی ببری. باید ناامید از همه و فقط امیدوار به او باشید. یعنی در مقام سؤال باید موحد باشید. «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَكَ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِك‏؛ كسى كه بر غير تو وارد شود محروم است و آنكه به غير تو رو كند زيانكار است و هر كه به درگاه غير تو رود محتاج گشته». هر کسی از کسی دیگری چیزی خواست بیچاره شد، ضایع شد، ناامید شد، سرافکنده شد، ذلیل شد، دست خالی باقی ماند. جای دیگر خبری نیست. بنابراین ناامیدی از غیر شرط است. در قرآن کریم هم آمده است: «فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقد استَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏...؛[2] پس هر كس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد، به‌يقين به دستاويزى استوار چنگ زده است». یعنی کفر به طاغوت مقدمه ورود در ساحت ایمان است. یأس از غیر، مقدمه ورود در بساط لطف و رحمت الهی است. این‌هم در دعای نورانی «خاب‌الوافدون» مطرح شده است. البته در «خاب‌الوافدون» تعبیرهای شوق‌انگیزی هم هست، خیلی فوق‌العاده است که شبیه به «یا من ارجوه» است. در «یا من ارجوه» می‌گویی تو به کسی که تو را نمی‌شناسد هم عنایت داری، به کسی که سؤال هم ندارد توجه داری. اینجا یک خرده بسط می‌دهد و می‌گوید: «عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِين‏ وَ [سُنَّتُكَ] سبیلک الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِين‏؛ عادتت احسان به بدكاران است و طريقه‌ات مدارا با سركشان». این‌طور نیست که اگر کسی گرفتار گناه و معصیتی شد، بی‌ادب شد، رانده شود و از محیط لطف تو بیرون انداخته شود، روش تو این نیست. روش تو این است که مسیء به درگاه تو آمد، دست رد به سینه‌اش نمی‌زنی؛ این روش و عادت تو است. بعد هم که به ما آموزش داده شد که از درگاه خدای متعال هدایت بخواهیم و بگوییم: «اللّهُمَّ فَاهْدِنِي هُدَى الْمُهْتَدِينَ، وَ ارْزُقْنِي اجْتِهادَ الْمُجْتَهِدين‏؛ اى خدا مرا به راه هدايت رهبرى فرما و مرا كوشش جهدكنندگان نصيب گردان».

در دعای «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ صَبْرَ الشَّاكِرِينَ لَك‏» به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز در جامعیتی فوق‌العاده، درخواست‌های انسان مؤمن، مهندسی و دسته‌بندی شده، و نظام می‌گیرد تا بتواند خواسته‌هایش را منظم کند، شسته و رفته درخواست کاملی را به ساحت قدس و ربوبی بیاورد. از همان ابتدا می‌فرماید: «أَسْأَلُكَ صَبْرَ الشَّاكِرِينَ لَك‏، وَ عَمَلَ الْخَائِفِينَ مِنْكَ وَ يَقِينَ الْعَابِدِينَ لَك‏؛ خدایا شکیبایی سپاسگزارانت و کردار ترسیدگانت و باور عبادت‌کنندگانت را از تو می‌خواهم». این سه درخواست اساسی را من از تو دارم. صبر می‌خواهم؛ صبر شاکران که آمیخته با رضایت است که در مواقف صبر حال من حال رضایت و شکر باشد. همان صبر جمیل‌ است. عمل از تو می‌خواهم، اما عمل خائفین را. عمل خائفانه عملی است که از آسیب‌هایی مثل ریا و عُجب و خودشگفتی دور می‌ماند. البته اگر انسان به مقام خوف واقعی رسید، در مقام عمل خستگی‌ناپذیر می‌شود؛ هم عمل او کیفیت پیدا می‌کند، هم محافظت می‌شود و صیانت پیدا می‌کند. انسان اگر عملش خائفانه نباشد، این عمل، خودش انسان را ساقط می‌کند؛ چون مبتلا به عُجب می‌شود. عملی انجام می‌دهد، وقتی عملش را دید و عملش به نظرش آمد، ساقط و هلاک می‌شود. در ادامه فرمود من از تو یقین می‌خواهم؛ یقین عابدین؛ یعنی کسانی که با طی مسافت بندگی به قله یقین رسیدند. این را هم من از تو می‌خواهم و تمنا می‌کنم.

در همه‌ی این دعاها فرازهای عاشقانه‌ای هم هست. مؤمن وقتی در آن موقف قرار گرفت، ولیّ کامل به زبان او می‌گذارد که حالا چه بگو. وقتی این درخواست‌ها را مطرح کردی، فوری بگو: «اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ وَ أَنَا عَبْدُكَ الْبَائِسُ الْفَقِير أَنْتَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِيل؛ خدایا تو برتر و بزرگی و من بنده بینوا و تهیدستم، تو بی‌نیاز و ستوده‌ای و من بنده خوارم». بعد هم فوری شفیع بیاور: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِه‏؛ خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست» و درخواست‌هایت را این‌طور بیان کن: «وَ امْنُنْ بِغِنَاكَ عَلَى فَقْرِي وَ بِحِلْمِكَ عَلَى جَهْلِي وَ بِقُوَّتِكَ عَلَى ضَعْفِي يَا قَوِيُّ يَا عَزِيزُ؛ و عطای این خواسته‌ها را بر من منت گذار به توانگری‌ات بر تهیدستی‌ام و به بردباری‌ات بر نادانی‌ام و به توانت بر ناتوانی‌ام، ای پرتوان و ای عزیز». بعد هم مجدداً برو سراغ آن توسلت با آن بیان زیبای «الْأَوْصِيَاءِ الرَّاضِينَ الْمَرْضِيِّين‏ وَ اكْفِنِي مَا أَهَمَّنِي مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ؛ بر آن جانشینان پسندیده درود فرست و مرا از کارهای دنیا و آخرت نسبت به چیزی که بی‌تابم کرده بازدار، ای مهربان‌ترین مهربانان». این متن چقدر فوق‌العاده است. وقتی عرض می‌کنیم نقشه راه را به ما دادند، منظورمان این است.

پس در این دعا درخواست‌های مؤمنان مهندسی و تنظیم می‌شود، و در عین آن لطافتش، با جامعیتی همراه می‌شود.

راه نجات از ورطه‌های هلاکت

این دعاهای مختصر و کوتاه، ولی که می‌بینید همه دست به دست هم می‌دهند برای اینکه این سالک را از مهالک نجات دهد. ما در مهلکه و وسط گرداب‌ها هستیم، چطور از این گرداب‌ها انسان‌ نجات پیدا کند؟ چطور بتواند از این مهلکه‌ها بیرون بیاید و چطور بتواند خودش را از «ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ؛[3] تاريكي‌هايى است كه بعضى بر روى بعضى قرار گرفته است» بیرون بکشد؟ چگونه از ظلمات طبیعت، ظلمات نفس اماره، ظلمت‌کده وساوس شیطانی، خود را بیرون بکشد و بعد تازه سیر منازل کمال و رشد را آغاز کند و در آفاق نور پروازی داشته باشد؟

راهش همین دعاها و مراقبت‌ها است. در ماه مکرّم رجب نقشه‌های مفصل‌تر و دعاهای مفصل‌تر هم در اختیار شما قرار گرفته. دعای نورانی عالی‌قدری که از ناحیه از مقدسه رسیده: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلَاةُ أَمْرِكَ الْمَأْمُونُونَ عَلَى سِرِّكَ الْمُسْتَبْشِرُونَ بِأَمْرِكَ الْوَاصِفُونَ لِقُدْرَتِكَ الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِك؛‏ خدايا از تو درخواست می‌كنم، به حق معانى تمام دعاهايى كه متوليان امرت تو را به آن مى‌خوانند، آنان كه امين راز تو هستند، و به امر تو شادند، و بيان‌كنندگان نيرويت و آشكاركنندگان بزرگی‌ات می‌باشند» عجب دعایی است. قبلاً از بنده شنیده‌اید که این دعا، جمع بین مناجات عرفه و جامعه کبیره است که به صورت فشرده و خلاصه در دسترس انسان مؤمن است.

فرصت رجب را غنیمت بشماریم

فرصت رجب را برای دعا و روزه غنیمت بشماریم. خوش به حال کسانی که موفق شوند و خدای متعال توفیقش را به آنها داده باشد. افراد سالم نباید توفیق روزه ماه رجب را از دست بدهند که با چیز دیگری نمی‌شود به‌آسانی جبران کرد. این‌قدر اهمیت دارد که اگر کسی به دلیل بیماری یا هر دلیلی جا ماند، ذکر مخصوصی را صد مرتبه بگوید تا جبران شود. انسان نباید روزه این ماه را از دست بدهد. هر قدر که بتواند، کم نگذارد و بهره‌مند باشد. جوان‌ها و آنهایی که بنیه‌شان خوب است، روزه بگیرند. روزها هم که هنوز بلند نشده، هوا هم که مناسب است.

‏

برای سه ماه، یک برنامه مشترک داشته باشید

چیزی که مشترک هر سه ماه مکرّم رجب و ماه معظّم شعبان و ماه مبارک رمضان است، این است که انسان برنامه توبه‌ و استغفاری برای خودش فراهم کند. انسان وقت را غنیمت بشمارد برای استغفار و طلب مغفرت از ساحت قدس و ربوبی؛ مخصوصاً سحرها که ملک داعی می‌گوید کسی هست بیاید عذرخواهی کند، ما عذرخواهی او را قبول کنیم؟ خب تو باید بلند شوی بگویی من هستم. گریه‌ای، ناله‌ای، ضجه‌ای، یاد خرابکاری‌ها و بی‌ادبی‌ها و کم‌حیایی‌هایمان بیفتیم. اینها را جلوی چشم خود بیاوریم و در ساحت کریم، استغفار و طلب مغفرتی داشته باشیم. این جزو اعمال مشترک هر سه ماه است؛ چنان‌که روزه، دعا و مناجات از اعمال مشترک هر سه ماه است.

اهمیت تلاوت قرآن در ماه رجب

ماه مکرّم رجب از نظر ظرفیت‌های ملکوتی انفتاح دارد؛ یعنی وسعت عجیبی دارد و خیلی گشوده است. این فرصت را انسان مؤمن غنیمت می‌شمارد، حقیقتاً برای اینکه انس خودش را با قرآن کریم تقویت کند. چه چیزی بهتر از تلاوت قرآن؟ باز اعمال مشترک هر سه ماه است که قله آن ماه رمضان است. بدایت آن، ماه مکرّم رجب است. یکی از بهترین کارها تلاوت قرآن است. شما اگر در قبل از مثلاً ماه رجب، مثلاً در ماه جمادی روزی یک صفحه قرآن می‌خواندید، حالا دو صفحه بخوانید. اگر در قبل از ماه مکرّم رجب مثلاً روزانه پنج صفحه قرآن تلاوت می‌کردید، حالا ده صفحه تلاوت کنید. حظ خود را از قرآن، مضاعف کنید؛ از تلاوت، از تدبر، از مراجعه، اصلاً ماه قرآن و ماه دریافت‌های خاص قرآنی است. وقتی انسان می‌رود سراغ قرآن، می‌بیند فهم جدیدی پیدا کرده؛ معلوم است عنایت است، خب انسان باید قدر این عنایت را بداند.

مضاعف شدن کارهای نیک در ماه‌های رجب و شعبان و رمضان

به من و شما گفته‌اند هر کار خوبی وقتی در ساحت این ماه‌های برگزیده می‌آید، خوب‌تر می‌شود. هر کاری در همه سال خوب است، در این ماه‌ها بهتر است و از نظر پاداش و تأثیر ضریب می‌گیرد. گیر من و شما و امثال ما در یک مسئله است: اصلاً حالی‌مان نیست که کجا داریم می‌رویم. به قول مولوی:

خوانده‌ای إنّا الیه راجعون

تا بدانی که کجاها می‌رویم

به کجا داریم می‌رویم. بعد الدنیا چه خبر است؟ «كَلاَّ إِذا بَلَغَتِ التَّراقِي‏ وَ قيلَ مَنْ رَاقٍ‏ وَ ظَنَّ أَنَّهُ الْفِراقُ وَ الْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاق؛[4] چنين نيست كه انسان مى‌پندارد. او ايمان نمى‌‏آورد تا موقعى كه جان به گلوگاهش رسد و گفته شود آيا كسى هست كه‏ اين بيمار را از مرگ نجات دهد؟ و به جدایى از دنيا يقين پيدا كند و ساق پاها از سختى جان دادن به هم بپيچد». نفس او دارد بند می‌آید، به او می‌گویند: خب حالا چه کسی شما را نگه می‌دارد؟ می‌توانی نفس بعدی‌ات را بکشی؟ شروع می‌کند پاهایش را به هم کشیدن و حالت احتضار پیش می‌آید. بعد به او می‌گویند: «إِلى‏ رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمَساقُ؛[5] آرى در آن روز مسير همه به سوى دادگاه پروردگارت خواهد بود». تو را به پیشگاه حضرت حق تبارک و تعالی می‌برند؛ مقصد آنجا است.

نقش توجه به معاد در خودسازی

این مطلب انسان را برای بهره‌مندی از فرصت‌ها متذکر می‌کند. اگر به شما بگویند جنابعالی دارید به پیشگاه حضرت حق تبارک و تعالی می‌روید، و مولای محبوب، آدم بداخلاق را تحویل نمی‌گیرد و می‌روی در ضایعات ـ جهنم محیط ضایعات است ـ در این صورت زودتر فکری می‌کنید. خودتان را زیبا کنید؛ چون مولی زشت‌ها را قبول نمی‌کند. مولی خوشگل‌پسند است، فقط خوشگل‌ها را قبول می‌کند! فرمود من خودم خوشگل خلق کردم، خوشگل تحویل می‌گیرم. اما درباره ظاهرتان فرمود: «صَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ؛[6] شما را صورتگرى كرد و صورت‌هاى شما را نيكو نمود» و درباره باطن‌تان فرمود: «في‏ أَحْسَنِ تَقْويم‏؛[7] در نيكوترين اعتدال». چند روز هم به شما وقت دادم گفتم بین زشتی و زیبایی، زیبایی را انتخاب کنید. «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَليهِ فَجَعَلْناهُ سَميعاً بَصيراً إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا؛[8] ما انسان را از نطفه مختلطى آفريديم و او را مى‌آزماييم. بدين جهت او را شنوا و بينا قرار داديم. ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس».

گفت: ببینید آن را که من می‌پسندم، محمد و آل محمد ^{(علیهم‌السلام)} هستند، شما کارتان در دنیا این است که با استفاده از اختیاری که به شما دادم، خودتان را شبیه آنها کنید.

فرصت انسان برای خودسازی، بسیار اندک است

وقت‌تان البته کم است و زمان زیادی به شما داده نشده. سید الساجدین ^{(علیه‌السلام)} در همین صحیفه فرمود: «و لا نفسٍ بنفس»؛ امید نداشته باشد این قدم را که برمی‌داری، بتوانی قدم بعدی را برداری؛ امید نداشته باشد امشب به صبحی برسد. امید نداشته باش این نفس به نفس بعدی متصل باشد تا بخواهی همه‌چیز را برای فردا واگذار کنی. کدام فردا؟ آن کسانی که امشب یا رفتند زیر خاک یا آماده شدند که فردا اینها را در خانه تنهایی‌شان بگذارند، دیروز و پریروز و قبلاً مثل امروز من و شما روی زمین بودند، نفس می‌کشیدند، می‌توانستند عمل کنند، می‌توانستند کتاب وجودشان را ویرایش کنند، می‌توانستند اشتباهات و خطاها را از محیط فکر و ذکر و اخلاقشان بردارند؛ ولی الان دیگر نمی‌توانند. عین این اتفاق برای تو خواهد افتاد؛ قطعاً در وقت کمی تا قسمتی ناشناخته که ممکن است همین فردا باشد. این ویروس منحوس هم شتاب‌دهنده شده. در محیط تقدیر الهی این‌طوری است. آنهایی که امشب آن زیر هستند، تا یک روز قبل، مثل جنابعالی و من بودند، اما حال نمی‌توانند یک سجده بروند، دیگر نمی‌توانند دو رکعت نماز بخوانند، دیگر نمی‌توانند دو کلمه با خدای متعال حرف بزنند و استغفار کنند. دیگر نمی‌توانند از کار خلق گرهی باز کنند و نظر لطف الهی را به خود جلب سازند. دیگر نمی‌توانند به پدر و مادرشان احسان کنند.

اگر خوشگل و نورانی و تمیز آمدی که فرشته‌های آن طرف تحویلت می‌گیرند. «توفاهم الملائکة الطیبن». می‌گویند: به‌به، چقدر تمیز و خوشگل آمدی! می‌گویند: کارش مرتب است، سرشار از ولایت امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} آمده، چقدر به پیامبر اعظم و اولیای خدا شباهت پیدا کرده.

مشکل اساسی انسان

مشکل ما این است که حواس‌مان نیست کجا داریم می‌رویم. کسی که متوجه باشد کجا دارد می‌رود، قدر ماه رجب را می‌داند. نه اینکه قدر ماه رجب را، قدر ثانیه‌ثانیه‌های عمرش را می‌داند. ما که غافل هستیم که کجا داریم می‌رویم. برای اینکه قدر بدانیم، باید این توجه را در خودمان تقویت کنیم. برای اینکه قدر عمرمان و فرصتی که روی زمین داریم، بدانیم، باید زیاد به فکر آن وقتی باشیم که آن زیر هستیم. به آن خوب فکر کنیم و باورش کنیم. امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} فرمودند که این دعوت را باید به گوش دل‌تان برسانید؛ وگرنه نمی‌شنود و ناشنوا است. وقتی می‌گویند فلانی مُرد، ما فقط می‌گوییم: خدا رحمتش کند. معلوم می‌شود انسان دعوت را نمی‌شنود. گوش دل شما برای شنیدن دعوت مرگ سنگین است. گوش سنگین را باید کنارش داد بزنی، وگرنه نمی‌شنود. باید کنار گوش او فریاد بزنی، بگویی متوجه شدی؟ تازه بعد هم ممکن است بگوید متوجه نشدم! لذا حضرت امیر ^{(علیه‌السلام)} فرمود: «وَ أَسْمِعُوا دَعْوَةَ الْمَوْتِ آذَانَكُم قبْلَ أن يُدعى بِكُم‏؛[9] دعوت مرگ را به گوش‌هاى [جانِ] خود بنيوشانيد، پيش از آنكه فرا خوانده شويد». این خانه پایانی، هر روز شما را صدا می‌کند، چرا نمی‌شنوید؟ اسماع، یعنی باید به گوش دلتان این صدا را فرو کنید تا متوجه شوید.

فرصت‌های ویژه نهفته‌شده در ماه رجب

غرض اینکه فرصت‌ها مغتنم است، مخصوصاً ماه رجب. جالب آنکه در خود ماه رجب نیز فرصت‌های خاصی تعبیه شده؛ مثلاً شروعش با ولادت امام باقر ^{(علیه‌السلام)} است. یا روز سومش که روز شهادت امام هادی ^{(علیه‌السلام)} است و امشب شام شهادت آن حضرت است. اگرچه درباره ولادت آن حضرت هم نقل قولی هست و در دعای مربوط به ناحیه هم اشاره‌ای شده؛ ولی ظاهراً قول شهادت قوی‌تر است. ولادت حضرت، نیمه ماه ذی‌الحجه است. روز شهادت امام هادی ^{(علیه‌السلام)}، روز برداشت‌های خاص از طریق توسل است. بعدش هم ولادت امام جواد ^{(علیه‌السلام)} و سپس ولادت امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} است تا برسد به مبعث. چی بهتر از این؟! اینها فرصت‌هایی است که در ماه مکرّم رجب هست. ان‌شاءالله خداوند تبارک و تعالی توفیق بهره‌مندی کرامت کند.

شرط بهره‌مندی از دعای مکارم‌الاخلاق

اگر کسی می‌خواهد بهره‌مند شود از آنچه که در دعای مکارم الاخلاق به صورت یک وعده جامع و یک نقشه جامع در دسترس او قرار گرفته، باید مراقبت ایام را جدی بگیرد. بنابراین تا اینجا از موضوع بحث خارج نشدیم، دقیقاً در موضوع بحث است؛ آنجا که امام ^{(علیه‌السلام)} می‌فرماید: «بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ، وَ اجْعَلْ يَقِينِي أَفْضَلَ الْيَقِينِ، وَ انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّاتِ، وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَال‏». در این جمله نخست تقریباً کل دعا فشرده‌سازی شده، بقیه‌اش شرح است؛ این فراز به منزل متن یا عصاره است، و‌ ادامه دعا، شرح و بسط آن است.

بهترین فرصت‌ها برای خودسازی

ماه‌های مکرّم رجب، ماه معظّم شعبان و ماه مبارک رمضان، راه‌های نزدیک برای دستیابی به مجموعه بهشتی مکارم‌الاخلاق است.‌ این ماه‌ها، فرصت استثنایی است برای ارتقای ایمان، تقویت یقین و اینکه نیت انسان متوفر شود. ماه زیباسازی نیت‌ها و اعمال است. اصلاً وقتش ماه رجب و ماه شعبان و ماه مبارک رمضان است؛ لذا باید قدر دانست. سیر شما می‌تواند سرعت بگیرد و موانع کاهش پیدا کند. انسان مؤمن باید خیلی قدر بداند برای زیباسازی؛ زیباسازی افکار، زیباسازی اخلاق، زیباسازی نیت‌ها،‌ خوشگل‌سازی اعمال.

نقش توسل به امام هادی ^{(علیه‌السلام)} در خودسازی

باید از باطن اولیای خدا کمک بگیرید. عالی‌ترین کمک‌ها را امام هادی ^{(علیه‌السلام)} انجام می‌دهد؛ زیرا امدادرسانی‌های امام هادی ^{(علیه‌السلام)} خیلی خاص است. اصلاً فوق‌العاده است. برای اهل سلوک، توسل به حضرت امام هادی ^{(علیه‌السلام)} و قرار گرفتن در سایه‌سار عنایات این بزرگوار خیلی پیش‌برنده است. رفقا این را قدر بدانند، دست تمنا داشته باشند و از امدادهای خاص این ولیّ کامل بهره‌مند شوند که هدایت به امر دارند: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا؛[10] و برخى از آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما [مردم را] هدايت می‌کردند». هدایت باطنی دارند، دست دل و فکرت را می‌گیرند. صاحب زیارت جامعه کبیره است، صاحب زیارت غدیریه است، استاد کل حضرت عبدالعظیم حسنی ^{(سلام‌الله‌علیه)} است. دوستان از این فرصت‌ها استفاده را داشته باشند.

برای همه‌تان آرزوی توفیق می‌کنم. ان‌شاء‌الله این ماه مکرّم رجب برای شماها، برای همه‌ی دوستان، برای همه‌ی دوستان امیرالمؤمنین ^{(علیه‌السلام)} در سراسر عالم، مخصوصاً برای رفقایی که با این جلسه انس دارند و حالا یا در این جلسه حضور دارند یا از پشت این تصاویر جلسه را دریافت می‌کنند، مشحون از امدادهای الهی باشد و همه‌شان به طور خاص، بقیه هم به طور عام از عنایات الهی بهره خاص داشته باشید.