«عِبادَ اللهِ اُوصیکُم وَنَفسی بِتقَوی الله وَ اُحَذِّرکُم مِن عِقَابِه؛ ای بندگان خدا، شما و خودم را به تقوا سفارش می‌کنم و از عقابش مى‏ترسانم».

توسل به اهل‌بیت و پیروی از آنان، بهترین راه بندگی

قال الحکیم فی کتابه الکریم: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛[1] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، از خدا پروا كنيد و و وسيله‏اي براي تقرب به او بجوييد و در راهش جهاد كنيد. باشد كه رستگار شويد».

خودم و شما برادران و خواهران عزیزِ نمازگزار را به رعایت تقوای الهی دعوت می‌کنم.

خوشبختانه شاهد هستیم جامعه‌ی اسلامی ما در عمل به این آیه‌ی کریمه، قدم‌های تازه‌ای برمی‌دارد. خدای متعال جامعه‌ی مؤمنان را به رعایت تقوا دعوت می‌کند. برای این موضوع، تهیه‌ی وسیله لازم است. باید به وسیله‌ای توسل کنیم که ما را به خدای متعال و بندگی او به صورت مطمئن برساند و چه وسیله‌ای بالاتر از محمد و آل محمد (علیهم السلام) و محبت و معرفت آنها و گرفتن دامن لطف و کَرَمشان و اقتدا به سیره و رفتار آنها؟! چه وسیله‌ای بالاتر از اباعبدالله الحسین (علیه السلام) برای دستیابی به بندگی و رسیدن به حقیقت تقوا؟! راه نزدیک بندگی، توسل به حسین (علیه السلام) و نشستن در مکتب حسینی و قرار گرفتن در سایه‌سار حسینی است.

جامعه‌ی ما در ماه محرّم و صفر، به‌ویژه در اربعین حسینی، در چنین حال و هوایی است که خدای متعال را بابت آن شاکر هستیم.

این مجاهدت که امروز در جلوه‌ی اربعینی خود شکوه خاصی دارد، ان‌شاءالله ما را به فلاح و رستگاری خواهد رساند.

اربعین، پدیده‌ای بی‌همتا از هر جهت

امروز باید در مورد اربعین صحبت کنیم؛ الاربعین و ما ادراک ما الاربعین!

جهان شاهد اتفاقی بزرگ، بی‌نظیر، حیرت‌انگیز و خیره‌کننده است. پدیده‌ای پرجاذبه و باشکوه و حقیقتاً الهام‌بخش و بی‌نظیر. از نگاه مؤمنان، راهپیمایی عظیم و میلیونی مردمان عاشق، یک اعجاز است. می‌شود تَحَدی[2] کرد و می‌توانیم بگوییم اگر کسی مشابه دارد، بیاورد. اگر راست می‌گویید نه مثل اربعین، که گوشه‌ای از اربعین را با این زیبایی و شکوه و آثار بیاورید. این یک پدیده‌ی الهی و آسمانی است. به تعبیر رهبر حکیم و عالی‌قدرمان، نشانه‌ی اراده‌ی الهی و نصرت الهی است. باب جدیدی به روی بشریت گشوده شده که باب لطف و رحمت الهی، و نویدبخش تحقق عالم دیگری است. در اربعین حسینی، شاهد ترکیبی بدیع از حسین (علیه السلام)، کربلا، زیارت و پیاده‌روی هستیم.

پدیدآورندگان اربعین

پایه‌ها و بنیان‌های اربعین توسط سیدالشهدا و اهل‌بیت (علیهم السلام) بنیان‌گذاری شد. منتها کتاب و قیام حسینی در دو جلد قابل مشاهده است که جلد اول، به وسیله‌ی اباعبدالله (علیه السلام) و خویشان و یاران آن حضرت با خون نوشته شد. جلد دوم، توسط اهل‌بیت حضرت و امام سجاد (علیه السلام) و حضرت زینب نگاشته شد و آن کتاب اربعین است. یک چلّه فریاد، تبیین، تفسیر، تحقیق و تدقیق است. جلد دوم، تفسیر جلد اول است. حق هم همین است؛ چراکه گفته‌اند: «اَهْلُ الْبَيْتِ اَدْرِي بِما فِي الْبَيْتِ؛[3] اهل خانه آگاه‌تر هستند به آنچه در خانه است». یک اربعین حماسه در جلد دوم کتاب حماسه‌ی حسینی نهفته است.

از سوی دیگر حضور اربعینی اهل‌بیت بنا بر نقل مشهور و زیارت آنها است، و از سوی دیگر، حضور صحابی برجسته و گران‌قدر و نام‌آشنای پیامبر عظیم‌الشأن، یعنی جابر ابن عبدالله انصاری همراه با عطیه است که او هم شخصیت سرشناسی است، و از معارف اهل‌بیت، هر دو به منزله‌ی استاد و شاگرد بهره دارند. او این افتخار را پیدا کرد که اولین زائر اربعین باشد.

نقش امام صادق (علیه السلام) در انشای متن قویم و پررمزوراز زیارت اربعین فوق‌العاده است. این متن دارای لایه‌هایی است که مجموعه‌ی معارف حسینی را در اختیار مؤمنان قرار می‌دهد.

مجموعه روایاتی که اهمیت زیارت و آداب آن و مخصوصاً زیارت با پای پیاده را بیان کرده، نقش محسوسی در شکل‌گیری اربعین دارد.

نقش امام حسن عسکری (علیه السلام) که زیارت اربعین را نشانه‌ی مؤمن دانست نیز محسوس است.

هوش شیعی با کنار هم قرار دادن این موارد، کاری کرد کارستان. محل قرار: کربلا؛ موعد دیدار: اربعین؛ روش رفتن: پیاده‌روی.

ذخیره‌ا‌ی الهی جهت پاسخگویی به نیازهای امت اسلام

این حرکت در گذشته‌ در بین علما و مردمان آن دیار سابقه داشته و کسانی به همین کیفیت در اربعین مشرّف می‌شدند و در مسیر مواکبی داشتند. این حرکت به یک ذخیره تبدیل شد و نگهداری شد و یک تعبیه‌ی الهی است تا در زمان مناسب برای امت اسلامی رونمایی شود و در دسترس قرار گیرد.

آنچه اکنون رخ داده، ظهور معجزه‌ی اربعین در وقت نیاز است. وقتی امت اسلامی به یک مکتب تربیتی، روش تربیتی، الگوی تربیتی، انسجام درونی و رسانه‌ای پرقدرت برای معرفی اسلام ناب و تقویت معرفت و بصیرت حسینی و گسترش جهانی آن نیاز داشت؛ وقتی که امت اسلامی به تقویت روح بیداری و پایداری و سازماندهی جهانی نیاز داشت؛ وقتی جهانی‌سازی نهضت حسینی و عشق و تعاطف به یکدیگر نیاز فوری امت اسلامی بود؛ اربعین از راه رسید و شد آنچه که شد.

برای انقلاب اسلامی ما در آستانه‌ی گام دوم از این ذخیره‌ی الهی رونمایی شد و امروز وقتی از اربعین می‌گوییم، این کلمه‌، اسم رمز شیعه برای سازماندهی تحولات بزرگ تاریخی است.

پدیده‌ای با ویژگی‌های متفاوت و غیرقابل توصیف

اربعین، یک اجتماع با ویژگی‌های کاملاً متفاوت است. حدود سی میلیون نفر با حرکت و سیر و هجرت، در مسیرهای طولانی، که معبر اصلی بین نجف تا کربلا است، با مقصد واحد که حرم حسینی است، با حضور عاشقانه و داوطلبانه و مجذوبانه، در حلقه‌ی عشق حسینی و جاذبه‌ی مغناطیس محبت سیدالشهدا (علیه السلام) قرار می‌گیرند. اتحاد و انسجام در هدف، آرمان، نشانه‌ها، احساس، حتی لباس و علائم و نشانه‌ها دیده می‌شود. اجتماعی درون‌جوش و متکی به خود و مردمی است که تغذیه و اسکان و بهداشت و امنیت بر عهده‌ی خود مردم است. ترکیب، خانواده‌بنیان است و از نوزاد تا پیر، در آن حضور دارند. تنوع علمی و قومی و نژادی و حتی دینی و مذهبی دارد.

آیا می‌توانیم این حقیقت درخشان را تحلیل و توصیف کنیم؟ به تعبیر رهبر عزیزمان، این یک پدیده‌ی الهی و معنوی است که حقیقتاً قابل توصیف و تفسیر نیست.

این راه، راه عشق است؛ شرح و بیان ندارد. این امر الهی را باید ولی الهی، تفسیر و تحلیل کند؛ اما از باب شکر به ساحت قدس ربوبی، باید اهل حکمت و معرفت به میدان بیایند و با وسع علمی و معرفتی خود در این راه مجاهدت کنند؛ اگرچه حقش را نمی‌توانند ادا کنند.

این پدیده‌ی باشکوه و دارای ابعاد معرفتی، سلوکی، اعتقادی، تربیتی و اخلاقی را هم می‌توان از منظر فرهنگی و هنری و هم از دیدگاه جامعه‌شناختی، جغرافیایی، سیاسی، منطقه‌ای، بین‌المللی، تاریخی و تمدنی مطالعه کرد.

اما در یک نگاه، بر اساس بیانیه‌ی گام دوم، روی سه واژه‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی می‌توان اربعین را مطالعه کرد. اربعین در خودسازی مؤمنان تأثیر دارد و از منظر جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی نیز نقش دارد و قابل مطالعه است.

به لطف خدای متعال، در خطبه‌ی دوم در این سه زمینه چند جمله‌ای خدمت عزیزان عرض می‌کنم.

نخستین زائر اربعین

ما اربعین را با زیارت جابر می‌شناسیم. عطیه نقل کرده است که: همراه جابر برای زیارت اباعبدالله (علیه السلام) عازم کربلا شدم. «فَلَمَّا وَرَدْنَا كَرْبَلاَءَ؛ هنگامی که وارد کربلا شدیم» ـ این قطعه، قطعه‌ی خیلی عجیبی است ـ غسل کرد و گفت: مرا کنار فرات ببر. لباس متفاوت پوشید و حالت احرام به خود گرفت. خودش را خوشبو کرد و با آرامش و ذکر الهی دستش را به من داد تا به سوی مضجع تابناک سالار شهیدان حرکت کردیم. همین‌که نزدیک قبر مطهر شد، گفت می‌شود: دست مرا روی قبر مطهر سیدالشهدا قرار دهی؟ تا دست او را روی قبر قرار دادم، از خود بی‌خود شد و بیهوش شد و روی قبر مطهر افتاد. همین‌که به هوش آمد، سه بار بلند گفت: «یا حسین». گویا فرصتی برای جابر فراهم شد تا در کنار قبر سیدالشهدا (علیه السلام) مجلس روضه تشکیل دهد. حسین جان! چرا جواب دوستت را نمی‌دهی؟! «وَ أَنَّى لَكَ بِالْجَوَابِ وَ قَدْ شُحِطَتْ أَوْدَاجُكَ عَلَى أَثْبَاجِكَ وَ فُرِّقَ بَيْنَ بَدَنِكَ وَ رَأْسِكَ؛ چگونه جواب دهي در حالي که رگ‌هاي گردنت بريده و ميان بدون و سر تو جدایي افتاده است؟».

در جریان اربعین آنچه مطرح است، ماجرای سر حسین (علیه السلام) است که منزل‌به‌منزل از کربلا تا کوفه و از کوفه تا شام و از شام تا کربلا، همراه اهل‌بیت است؛ گاهی بالای نیزه و گاهی در تشت است. بعد جابر شروع کرد و این متن زیارتی را خواند: «فَأَشْهَدُ أَنَّكَ اِبْنُ خَاتِمِ اَلنَّبِيِّينَ وَ اِبْنُ سَيِّدِ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اِبْنُ حَلِيفِ اَلتَّقْوَى؛ پس گواهي مي‌دهم که تو فرزند پيامبران و فرزند آقاي مؤمنان و هم‌قسم تقوا هستي». بعد به شهدا خطاب کرد و آنها را هم زیارت کرد. سپس بشارت داد که: «وَ اَلَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَقَدْ شَارَكْنَاكُمْ فِيمَا دَخَلْتُمْ فِيهِ؛ سوگند به کسی که محمد را مبعوث کرد که ما در کار بزرگی که انجام دادید، با شما شریک هستیم». عطیه پرسید: چگونه چنین چیزی ممکن است؟ آنجا بود که جابر این روایت نبوی را مطرح کرد: «سَمِعْتُ حَبِيبِي رَسُولَ اَللَّهِ يَقُولُ مَنْ أَحَبَّ قَوْماً حُشِرَ مَعَهُمْ وَ مَنْ أَحَبَّ عَمَلَ قَوْمٍ أُشْرِكَ فِي عَمَلِهِمْ؛[4] از حبيبم رسول خدا شنيدم که فرمود: کسي که قومي را دوست بدارد، با آنان محشور خواهد شد و کسي که عمل قومي را دوست بدارد، با آنان در کارشان شريک خواهد بود».

اگر کسی حقیقتاً اباعبدالله (علیه السلام) را دوست بدارد و به آرمان حسینی وفادار باشد، در هر زیارتی با آنها شریک می‌شود و نامش جزء انصارالحسین نوشته می‌شود.

پروردگارا! اربعین باشکوه امسال را مقدمه‌ساز تمدن اسلامی و باعث کوریِ چشم دشمنان و عزت جمهوری اسلامی قرار بده. ارواح امام راحل عظیم‌الشأن و شهدا و بنیان‌گذاران اربعین را مورد رحمت خود قرار بده.

خطبه دوم

«عِبادَ اللهِ اُوصیکُم وَنَفسی بِتقَوی الله وَ اُحَذِّرکُم مِن عِقَابِه؛ ای بندگان خدا، شما و خودم را به تقوا سفارش می‌کنم و از عقابش مى‏ترسانم».

روش‌های گوناگون شکر نعمت اربعین

از مصادیق برجسته‌ی تقوا، شکر به درگاه الهی است. چه نعمتی بزرگ‌تر از نعمت اربعین برای جامعه و امت ما؟ باید همه‌ی ما در مقام شکر باشیم و خدای متعال را بابت این نعمت عظمی و عطیه‌ی بزرگ شاکر و سپاسگزار باشیم. از جمله شکر این نعمت، تلاش برای بازشناسی و حضور در این راهپیمایی بزرگ و تسهیل برای زائران و خدمت به آنان و ترویج معارف اربعینی و تبیین منطق اربعینی است.

بررسی اربعین از منظر خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی

۱. از منظر خودسازی

در خطبه اول عرض کردم که این پدیده‌ی باشکوه را می‌توان از این سه منظر مطالعه کرد. اولاً از منظر خودسازی بر اساس بیانیه‌ی گام دوم که جنبه‌ی فکری، اعتقادی، سلوکی، اخلاقی و رشد معنوی است. اربعین حقیقتاً شتاب‌دهنده‌ای غیر قابل تصور است. در این عصر مملو از جاذبه‌های شیطانی که باعث تخریب ایمان می‌شود، جذبه‌ی بی‌نظیر حسینی و قرار گرفتن در خیل عاشقان و این سفر و پوشش زیارت حسینی، حقیقتاً برای کسی که می‌خواهد از نظر معنوی و اخلاقی رشد کند، یک مطهِّر فوق‌العاده و متفاوت است. انسان مؤمن در این سیر و سلوک، خودِ شیعی و حسینی‌اش را کشف می‌کند و به خوداکتشافی می‌رسد و ماجرای حسینی را بهتر لمس می‌کند. سرعتی که می‌دهد، شبیه دفاع مقدس است که امام راحل فرمودند: در جنگ، برخی راه صدساله را یک‌شبه طی ‌کردند.

حضور در کنار خوبان، صالحان، صادقان، صابران، مؤمنان و قانتان، و شهود فضیلت‌ها و زیبایی‌های اخلاقی، ایثار، توکل، احسان، یافتن یاران سلوکی در این مسیر طولانی، و نیز صبر و تحمل و مقاومت، چه می‌کند با جان و دل و فکر مؤمن؟! فرصتی استثنایی در زمان ما برای تقویت بنیه‌ی سلوکی است.

از منظر تربیتی نیز یک دستگاه متفاوت در پرتوی نهضت حسینی را در اختیار مؤمنان قرار می‌دهد.

۲. از منظر جامعه‌پردازی

از منظر جامعه‌پردازی آنچه رخ می‌دهد، خیلی فوق‌العاده است. هرچه جلو آمده‌ایم، بیشتر هم شده است و آن سرمایه‌ اجتماعی بزرگ و کلان برای جامعه‌ی اسلامی است. شناخت و اعتماد متقابل، وحدت و همبستگی بر محور ولایت و امامت رخ می‌دهد که ویژگی ممتاز راهپیمایی عظیم اربعین است. تقویت هویت مشترک و کمرنگ کردن هویت‌های قومی و زبانی و مذهبی در شعار «الحُسَین یَجمَعُنا» رخ می‌دهد و خرده‌فرهنگ‌ها در این فرهنگ ذوب می‌شوند و آهنگ واحد پیدا می‌کنند.

تقویت اخوّت ایمانی، یکی دیگر از آثار بزرگ اربعین است. انسان آنجا می‌تواند تجربه‌ی زندگی در بهشت را به دست آورد و غیر از اتصال به فیض حسینی، حضور در این جمع باصفا و مبادله‌ی عواطف و احساسات، همراه با امنیت و سلم و سلام را فراهم می‌آورد و خانه‌ی هر کسی، خانه‌ی همه است و غذای هر کسی، غذای همه است. وقتی شما در منزل این میزبانان کریم، میهمان می‌شوید، بهتر از منزل خودتان از شما پذیرایی می‌شود. این است که جامعه‌ی اسلامی را می‌سازد و پایه‌های آن را تقویت می‌کند.

صف‌بندی و مرزبندی فوق‌العاده در برابر دشمنان اسلام هم هست و طبع نهضت حسینی، قیام‌آفرین است. این را هیچ‌جا نمی‌توان به این آسانی فراهم کرد. وقتی سی میلیون نفر در این مسیر لبیک یا حسین می‌گویند، پشت مستکبران عالم می‌لرزد. شاهدش بایکوت خبری ماجرا و توطئه‌های قبل از اربعین در عراق است. دشمنان، لشکر امام عصر را می‌بینند که در اربعین از راه می‌رسد.

۳. از منظر تمدن‌سازی

از منظر تمدن‌سازی و در مسیر تشکیل امت واحده‌ی اسلامی و تمدن نوین اسلامی، تعبیر بسیار زیبای رهبر عالی‌قدر این است که بسط معرفت حسینی در عالم توسط رسانه‌ی پرقدرت اربعین، یکی از زمینه‌سازی‌های اساسی جهت تحقق آن آرمان بزرگ محسوب می‌شود. ما شهد شیرین این تمدن‌سازی را در انقلاب اسلامی چشیده‌ایم.

افول استکبار جهانی هم بشارت دیگری است و معلوم می‌شود جامعه‌ی حسینی به سمت طلوع خورشید ولایت عظمی در حرکت است. اگر جهان، حسین را بشناسد و با معارف و محبت حسینی انس بگیرد، با آرمان بزرگ اسلام، یعنی ظهور منجی گره می‌خورد. در حقیقت لبیک یا حسین، لبیک یا مهدی است و شیعیان به حسینِ زمانشان لبیک می‌گویند.

این قدرت اربعین است که همه را کنار هم جمع می‌کند و آن ارتباط پرمحبت مذکور در نامه‌ی امام زمان خطاب به شیخ مفید ـ که اگر می‌خواهید به دیدار ما برسید، باید دل‌های شما به هم برسد و در این صورت طولی نخواهد کشید که به ما می‌رسید[5] ـ در اربعین دیده می‌شود.

منطق اربعین، منطق مقاومت، امید صادق، ایستادگی خستگی‌ناپذیری، نداشتن بن‌بست، فتح همه‌جانبه، مرزبندی با دشمن، مهرورزی عاشقانه نسبت به انسان‌ها و مخصوصاً مؤمنان است. این منطق، ما را در این سه محور موفق خواهد کرد؛ ان‌شاءالله.

وظایف افراد و نهادهای مختلف در قبال اربعین

از همه‌ی هنرمندان عاشق و متعهد توقع است که این حادثه و اتفاقات بزرگ پیرامون آن را با شعر، ادب، فیلم، سریال، پویانمایی و مستندسازی ترویج کنند.

آموزش و پرورش ما اربعین را در متن درسی و برنامه‌ی فرزندان ما وارد کند و در این زمینه کوتاهی نشود.

نخبگان و دانشگاه و حوزه‌ی ما از نقش تاریخی خود در این لحظات خاص جا نمانند.

تشکر از برگزارکنندگان راهپیمایی اربعین

از ستاد محترمی که در دولت با حضور نهاد‌ها و بخش‌های گوناگون تشکیل شد و همه برای تأمین زیرساخت‌ها، تسهیل ورود و خروج زائران، تأمین امنیت و تسریع برنامه‌ها دست به دست هم دادند، تشکر می‌کنیم. این کارها، هزینه نیست و سرمایه‌گذاری است.

از شهرهای مرزی نیز تشکر می‌کنیم. خوش به سعادت آنان! ظاهراً باید جامعه‌ی ما مهیا باشد که از زائران امام حسین (علیه السلام) که از مرزهای شرقی وارد می‌شوند و ایران را به عنوان معبرالحسین و جاده‌ی عشق می‌پسندند، پذیرایی کنند و ابتکارات تازه‌ای داشته باشند. البته اقدامات خوبی انجام شده است.

تشکر ویژه‌ی ما از میزبانان کریم و عزیزی است که در کشور برادر و هم‌کیش ما، عراق، از این حجم عظیم زائران پذیرایی می‌کنند. از آنان صمیمانه تشکر می‌کنیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

بمناسبه حلول ذکر الاربعین و المسیره الحسینیه الکبری و حضور الملائین من محبی اهل البیت (علیهم السلام) فی العراق اتوجه ببعض الکلمات الشکر و العرفان لشعب العراق بمرجعیه الرشیده و مواکبه الکریمه و قوات امنه السدیده علی ما بذلوا هذه الایام الالهیه من حسن الضیافه و جمیل الترحاب من صغیرهم و کبیرهم شبابهم و کلوهم اشاعرهم و علمائهم فما نراه من مشاهد للبذل و العطا لایکمن وصفها فهی بحق تعتبر قمه الکرم العربیه و الاسلامی. فایران بشعبها و حکومتها و ائمه جمعتها تقدّر هذه المواقف الاصیل للعراقیین امه و حکومهً و التی تدل علی عمق الولاء الحسینی و اصاله الشعب العراقی علی عمق الوائ الحسینی و اصاله شعب الحراقی فاهنئهم و ابارک لهم قیامهم لهذا الجهاد الثقافی الکبیر الذی حقق مشهداً لا نظیر له فی العالم بعصره و الذی سیکون ان شاء الله خطوه عظیمه فی سبیل القیام الحضاره الاسلامیه الکبری بید حجه الله الاعظم (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و اسئل الله تعالی بحق دماء شهداء الامه الاسلامیه ان یحفظ امتنا من مکر الماکرین، آمریکا و الصهیونیه، و ان یوفقها لتوحید کلمتها فی محاربه اعدائها الظالمین.

و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.

یک اقدام ارزشمند دیگر از پاسداران گمنام

از اقدام بجا و تحسین‌برانگیز پاسداران گمنام در به‌هم‌ریختن شبکه‌ی عنکبوتیِ خطرناک که در فضای مجازی علیه نظام سم‌پاشی می‌کرد، و دستگیری مؤسس آن، تشکر می‌کنیم. ان‌شاءالله این موضوع با اقدامات مناسب تکمیل شود.